UTOPIA 1900-1940. Visies op een Nieuwe Wereld
10 september 2013
Vanaf 22 september staat het Leidse Museum De Lakenhal in het teken van de vernieuwing. Werken van beroemde kunstenaars als Ernst Ludwig Kirchner, Kazimir Malevich en Franz Marc illustreren de revolutionaire idealen van de expressionisten en de constructivisten: twee van de belangrijkste avant-gardebewegingen van het begin van de 20ste eeuw. De internationaal samengestelde tentoonstelling ‘UTOPIA 1900-1940. Visies op een Nieuwe Wereld’ presenteert de twee in een compleet nieuwe samenhang.
Grote namen
Internationale bruiklenen, waarvan vele nog niet eerder voor het publiek te zien waren, maken van UTOPIA een unieke tentoonstelling. In een breed scala van beeldende kunst, film, architectuur, dans, theater, design en fotografie passeren vele grote namen de revue, waaronder: Max Pechstein, Fernand Léger, Theo van Doesburg, El Lissitzky en Bruno Taut. UTOPIA is het vervolg op de succesvolle tentoonstelling ‘Theo van Doesburg and the international Avant-Garde’, die Museum De Lakenhal in 2009-2010 i.s.m. Tate Modern in Londen presenteerde en die door het tijdschrift Artforum werd verkozen tot een van de beste tentoonstellingen van dat jaar.
Nieuwe Mens in een Nieuwe Samenleving
De avant-gardisten hadden het gevoel aan de vooravond van een nieuw tijdperk te staan. Aan de verwerkelijking hiervan wilden zij op overtuigende en radicale wijze vormgeven door een utopisch concept te ontwikkelen voor een Nieuwe Mens in een Nieuwe Samenleving. Dit totaalconcept omvatte zowel kunst als architectuur en design: van theelepeltje tot wolkenkrabber ontwierpen kunstenaars het leven met het doel de maatschappij beter te maken. Desondanks stonden de expressionisten en constructivisten in hun opvattingen diametraal tegenover elkaar: bij het expressionisme stond de persoonlijke vrijheid voorop, het individu dat zich letterlijk blootgeeft, met de nadruk op emotie. Bij het constructivisme maakte het individu juist deel uit van het grote geheel, en zijn standaardisatie en universaliteit de belangrijkste pijlers.
Bijzondere ontdekkingen
Een utopische totaalbeleving wordt optimaal opgeroepen in het oeuvre van Wenzel Hablik. Interieurs, sieraden, stoffen, schilderijen en kunst- en gebruiksvoorwerpen werden door deze onderbelichte kunstenaar uit de toenmalige kunst-scene in Hamburg tot in detail vormgegeven. Hablik creëerde zo een compleet eigen universum. Zijn werk beleeft met UTOPIA een primeur in Nederland. Hetzelfde geldt voor de al niet minder indrukwekkende expressionistische ‘lichaamsmaskers’ van danspaar Lavinia Schulz en Walter Holdt. Want ook in de film- en theaterwereld werd de vroeg 20ste-eeuwse bezoekers een compleet nieuwe ervaring voorgeschoteld; inclusief indrukwekkende decors en kostuums.
UTOPIA buiten de museummuren
Niet alleen in Museum De Lakenhal staat de kracht van de ideële verbeelding centraal: het fenomeen van de utopie waaiert breed uit in de vorm van bijzondere samenwerkingen en een diverse randprogrammering. Zo wordt in de Leidse Schouwburg in samenwerking met het Leiden International Film Festival de vroege Russische sciencefictionfilm Aelita (1924) vertoond in combinatie met live muziek en vindt op dezelfde locatie na afloop van de tentoonstelling een epiloog plaats. De activiteiten in het museum tijdens het nieuwe festival Nacht van Kunst & Kennis op 14 september vormen juist een proloog op UTOPIA. Studium Generale | Universiteit Leiden organiseert een lezingenreeks en Galerie LUMC presenteert de tentoonstelling ‘Wonen in Utopia’. Het complete programma verschijnt op lakenhal.nl.
Publicatie
Bij de tentoonstelling verschijnt een rijk geïllustreerde publicatie (red. Doris Wintgens Hötte) in een Nederlands en Engelstalige editie bij nai010 Uitgevers Rotterdam. Met bijdragen van: prof. Christina Lodder, dr. Gregor Langfeld, drs. Doris Wintgens Hötte en Judit Bozsan M.A.. Verkrijgbaar vanaf september 2013. Ned | ISBN 978-94-6208-101-7 Eng | ISBN 978-94-6208-102-4
Begunstigers
‘UTOPIA 1900-1940. Visies op een Nieuwe Wereld’ wordt mede mogelijk gemaakt door: Gemeente Leiden, BankGiroLoterij, Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, VSB fonds, Prins Bernhard Cultuurfonds, Mondriaan fonds, SNS REAAL fonds, SRC cultuurvakanties en AON. Met de tentoonstelling UTOPIA is Museum De Lakenhal onderdeel van de culturele manifestatie van het Nederland-Ruslandjaar 2013.