Around 3 October of each year, Leiden hosts a lavish party. For a few days, the town is painted red and everyday life grinds to a standstill. Leiden's citizens eat hutspot (hodge-podge), herring and white bread and sing during the Reveille. Why is that? Well, we will have to turn back to the second half of the sixteenth century to find out.
Revolt during the Eighty Years' War
From 1568 to 1648, the Dutch were involved in a war against Spain that ruled over the Dutch dependencies by means of its catholic King, Philip II. He sent the Duke of Alva to the Netherlands to set things right when the Dutch cities revolted. Initially, Leiden was loyal to the Spanish king, but when the Duke of Alva implemented measures that clashed with the freedom of religion, the city chose the side of Prince William of Orange and his Sea Beggars in 1572. .
Duke of Alva and Willem van Oranje
At the time, the latter was fighting military campaigns against the Spanish reign of terror. When the Duke of Alva failed to conquer the rebellious city of Alkmaar, he invested the city of Leiden at the end of October 1573.
Hunger and diseases
Officer De Valdés was in command of the Spanish 'Siege of Leiden'. The Spanish army had suffered considerable losses during his earlier assaults on the cities of Haarlem and Alkmaar. This is why he opted to close off the city of Leiden and to starve its citizens into surrender. Leiden's citizens managed to live off the city's reserves for months due to strict rationing. Only by August 1574 did the situation become so dire that the citizens became agitated. Many hungry citizens escaped the city. Some of them did not support William of Orange, the commander of the Beggars, but rather the Spanish King. Some of these ‘glippers’ (slippers) even provided the Spanish troops with strategic information on the situation in town.
Food shortages increased and an ever larger number of Leiden's citizens called on the city to surrender for fear of starving to death. It is estimated that 6,000 people died out of the 15,000 that were inside the city. Starvation was a major cause of death, but also diseases such as the plague and dysentery spread rapidly among the weakened population. To add to the trouble, beer was short, so people were forced to drink foul canal water.
MODERN HISTORICAL PIECE
In 2011, photographer Erwin Olaf gave the story of Leiden's Siege and Relief his own twist. On the occasion of the exhibition and celebration of the 475th anniversary of Leiden's Relief in 2011, Museum De Lakenhal and Leiden University commissioned him to create a modern historical piece and a series of portraits. Erwin Olaf set his dramatic depiction in Leiden's Pieterskerk (Saint Peter's Church) and used 'ordinary' citizens from Leiden to walk on alongside professional models. As such, the inconceivable suffering of the historical population from Leiden was drawn much closer to contemporary visitors. This is not only due to the real people on the photo, but also by using small, contemporary details that Erwin Olaf hid in the photo - including an iPod and flip-flops. The photo is an absolute favourite of the museum's visitors.
Erwin Olaf
Not only the real people on the picture but also the little contemporary details Erwin Olaf hid in the picture - for example an iPod and flip-flops - make this picture an absolute favorite of the museum audience.
Liberty – pest en honger tijdens Leidens Beleg
Erwin Olaf
In 2011 gaven Museum De Lakenhal en de Universiteit Leiden gezamenlijk de opdracht aan kunstenaar-fotograaf Erwin Olaf om een nieuw historiestuk te maken, gewijd aan het Beleg en Ontzet van Leiden (1574). Olaf koos ervoor de dramatische laatste dagen van het Beleg te verbeelden, met op de achtergrond de belofte van bevrijding door de geuzen. Traditiegetrouw speelt de honger een hoofdrol in het verhaal van het Beleg en Ontzet. Olaf koos ervoor in plaats daarvan de pest centraal te stellen, die volgens de nieuwste historische inzichten meer slachtoffers maakte dan de honger. Tijdens het Beleg van Leiden in 1574 kwamen ruim 6000 mensen om, bijna de helft van de toenmalige bevolking. Burgemeester Van der Werf werd door Olaf op het tweede plan gezet, om ruimte te maken voor bevelhebber Jan van de Does, diens neef Jacob van der Does en stadssecretaris Jan van Hout, wiens heldenrol in het verleden te vaak onderbelicht bleef. In de flanken van het beeld plaatste Olaf twee jonge vrouwen: rechts Magdalena Moons, de geliefde van de Spaanse legeraanvoerder Valdés, en links de godin Minerva, symbool van de in 1575 opgerichte Leidse universiteit. Veel attributen zijn afkomstig uit de collectie van De Lakenhal. Enkele hedendaagse voorwerpen, zoals een iPod en een leesbril, voegde Olaf zelf toe. De modellen zijn voor het merendeel Leidse burgers die door de kunstenaars werd gecast. Zo componeerde Erwin Olaf een historisch én eigentijds beeld, dat zich in artistieke kwaliteit kan meten met de klassieke historieschilderkunst.
Read more
MAYOR VAN DER WERF
The citizens became increasingly discontent. Mayor Pieter Adriaansz. van der Werf had to show what he was made of. An emergency meeting was held at the Town Hall on 8 September 1574. Outdoors, the famished citizens had gathered to force the city into surrender. City Secretary Jan van Hout was watchful and called in the militia that only just managed to keep the crowd in check.
Repeated in pictures and text time after time
Three years later, this event was commemorated by Jan Fruytiers in his "Corte beschrijuinghe van de strenghe belegheringhe ende wonderbaerlijcke verlossinghe der stadt Leyden in Hollandt" ...(Brief description of the strict siege and miraculous relief of the city of Leiden in Holland...) - "Van den auteur Ian Fruytiers verbetert ende vermeerdert, met byvoeginghe alle der brieven die aen en vander stadt gheschreuen zijn"'.(By the author Ian Fruytiers, improved and extended, with attachments of all the letters that were written to and from the city) He described that Van der Werf had faced the crowd bravely and had offered his own body as food. This story was so impressive that it has been repeated over the centuries in pictures and text time after time.
De zelfopoffering van Burgemeester Pieter van der Werf
Mattheus Ignatius van Bree
Dit doek van ruim vier meter hoog en bijna zes meter breed verbeeldt het moment waarop burgemeester Van der Werf in 1574 zijn eigen lichaam als voedsel aanbiedt aan een hongerige menigte. Volgens de overlevering wilde hij met deze heldendaad zijn stadsgenoten ervan overtuigen niet toe te geven aan de honger, maar te volharden in hun verzet tegen de Spaanse overheersing. De Spanjaarden hadden Leiden afgesloten van alle land- en waterwegen, in de hoop dat Leidenaren de moed zouden opgeven. Maar dankzij een strenge rantsoenering konden de Leidenaren nog maandenlang teren op de voorraden. Pas eind augustus 1574 werd het tekort aan voedsel echt nijpend en ontstonden er relletjes. De gezagdragers - zoals burgemeester van der Werf - die voor de verdeling van de schaarse middelen moesten zorgen, kregen het zwaar te verduren. Op 8 september was er weer eens een opstootje voor het stadhuis. Hongerige mannen en vrouwen met kinderen probeerden een besluit tot overgave te forceren. Gelukkig konden ze dankzij het optreden van stadssecretaris Jan van Hout in toom worden gehouden: hij haalde de schutterij erbij. Drie jaar na het Ontzet is deze gebeurtenis, waarbij het slagen van de opstand tegen Spanje aan een zijden draadje hing, voor het eerst beschreven door Jan Fruytiers. Hij vertelde dat burgemeester Van der Werf de opgehitste menigte manmoedig tegemoet was getreden en zijn eigen lichaam als voedsel had aangeboden. Daarop waren de oproerkraaiers beschaamd huiswaarts gekeerd. Dit verhaal maakte zo’n indruk dat het keer op keer in woord en beeld is herhaald.
Read more
Model voor een monument voor burgemeester P. Az. van der Werf
Jacques Joseph François Verdonck
internship at the museum
On 20 November 2015, alderman of Culture Robert Strijk was intern for a day at the museum. In the morning, Robert Strijk told a schoolgroup about how mayor Van der Werff sacrifised himself for the people of Leiden.
BEGGARS
At the summit of the famine, some homing pigeons were smuggled out of the city and taken to Beggar commander Louis de Boisot. At that time, he and his Beggar fleet were located at the Noord Aa, just outside Leiden. The contact with the Beggars was restored! On 29 September 1574, encouraging news reached the city: William of Orange had personally joined the fleet to prepare the relief of Leiden. He planned to cut the dikes of Holland in order to inundate the countryside around Leiden. This would enable the Sea Beggars to advance to the city's gates to surprise the Spaniards with an attack.
HUTSPOT
Part of Leiden's city wall crashed down in the night of 2 to 3 October 1574. Cornelis Joppensz., a young citizen from Leiden, went out scouting and discovered that the Spaniards had gone. They feared a sally and the approaching waters. Next, Gijsbrecht Cornelisz. Schaekt entered the Leidse Schans and returned with a kettle full of 'hutspot' (hodge-podge) left behind by the fleeing Spaniards.
Hutspot
Anoniem
De hutspotketel is het bekendste voorwerp dat aan Leidens Beleg en Ontzet herinnert. Volgens de overlevering was de Leidse vrijbuiter Gijsbert Cornelisz. Schaeck de eerste persoon die op de vroege ochtend van 3 oktober 1574 de verlaten Spaanse Lammenschans durfde te betreden. Nadat hij had vastgesteld dat de Spanjaarden waren vertrokken, was hij degene die geuzenleider Boisot liet weten dat de bevrijdingsvloot zonder gevaar naar Leiden kon varen. Voor thuis nam de dappere Schaeck de met hutspot gevulde kookpot mee, die de gevluchte Spanjaarden in hun haast hadden achtergelaten. Die ketel werd het symbool voor het overleven van de hongersnood en hutspot werd hét voedsel van 3 oktober. Toen Gijsbert was overleden werd op de bronzen buik een gedicht over de heldendaad gegraveerd. Het triomfstuk is eeuwenlang bewaard door de Leidse regentenfamilies Van Assendelft en De Wildt, totdat hij in 1838 in de 3-oktobercollectie van de stad werd opgenomen. De vinder van de ketel raakte in de loop der tijd in de vergetelheid en werd in het collectieve geheugen van de Leidenaren vervangen door een weesjongen: Cornelis Joppensz. Hoewel incorrect werd het verhaal van de weesjongen al snel ongekend populair. Tot op de dag van vandaag wordt hij door vele Leidenaren gezien als de jongen die op 3 oktober 1574 in de Lammenschans een hutspotketel vond.
Read moreLeiden is Relieved!
Early in the morning of 3 October 1574, galleys filled with dozens of Sea Beggars sailed in on the Vliet. The Spaniards had fled, the battle was over, Leiden was relieved! The Sea Beggars handed out herring and white bread to the famished citizens of Leiden, and it still is the traditional fare on 3 October to this day.
Commemorate together
Immediately after the Relief in 1574, Leiden's city administration actively contributed to keeping the stories and memories of this important historic event alive. In 1817, King William I donated the painting ‘De zelfopoffering van Burgemeester Van der Werff’ (Self-sacrifice of Mayor Van der Werff) which was created by Mattheus van Bree, to the city of Leiden. A few years later, during the 250th anniversary of Leiden's Relief in 1824, an exhibition was staged. The regional newspapers invited Leiden's citizens to give anything ‘of that time that was preserved or was related to it’ on loan. Items such as playing cards of Valdés, letters that were delivered by the homing pigeons and the famous hodge-podge kettle were part of this exhibition. In 1872, the ‘Museum van Stedelijke Oudheden’ (Museum of Municipal Antiquities), presently Museum De Lakenhal, took over this collection from the city administration. The collection is still on display in Museum De Lakenhal.
A heavily illustrated book was published on Leiden's Relief, which was based on Museum De Lakenhal's collection. It was written by History Curator Jori Zijlmans. The book is available from the museum shop at 19.50 euros.
Celebration!
The celebration of Leiden's Relief on 3 October is full of traditions and customs. Early in the morning, the musical reveille takes place on Stadhuisplein, and next a remembrance service is held in the Pieterskerk. Museum De Lakenhal offers free access to the public from 10 to 12 am. Guides recount the stories behind the 3-October collection in the museum to the children and their parents or grandparents. People eat herring and white bread, which was handed out to Leiden's famished citizens by the Sea Beggars when they sailed in, and the hodge-podge as it was retrieved - still hot - in the camp that the Spaniards had fled in a hurry on 3 October 1574. A parade, fun fair and finally fireworks round of the celebration. Up to this very day, Leiden's citizens demonstrate their pride of the city and their gratitude for its relief.