HET MUSEUM ALS NETWERKORGANISATIE
In cultureel Nederland wordt veel gesproken over het belang van samenwerking. Voor Museum De Lakenhal in Leiden is samenwerken meer dan een incidenteel project. Het is een mentaliteit die in alle museale activiteiten tot uitdrukking komt. Samenwerken zit in de genen van Museum De Lakenhal.
HEDENDAAGS NETWERKMUSEUM
Als hedendaags 'netwerkmuseum' houdt Museum De Lakenhal de banden levend met verschillende geledingen van de Leidse samenleving. Als enig kunstmuseum onderscheidt het zich binnen museumstad Leiden. Door samen te werken kan die eigen kwaliteit tot nieuwe, verrassende hoogten worden gebracht. Dat kan op Leids, nationaal en internationaal vlak, zowel structureel als occasioneel, met grote of kleine partners, in hoofd- en randprogrammering. Soms resulteert het in onderzoek, publicaties of tentoonstellingen, soms in praktisch of economisch voordeel, maar altijd met het oogmerk nieuwe groepen mensen te bereiken langs de lijnen van de collectie.
In mei 2015 verscheen een Engelstalig artikel over Museum De Lakenhal als netwerkmuseum.
lees het artikelDownload de netwerkposter die Museum De Lakenhal in 2012 heeft laten maken. Hierop zijn de samenwerkingsverbanden van het museum overzichtelijk in kaart gebracht.
Ontwerp: Ankie Stoutjesdijk
Wat is een netwerkmuseum?
Het geeft een radicaal antwoord op de vraag naar het bestaansrecht
Het museum gaat niet meer over het verleden maar over het heden
Het gaat niet meer over de waarheid maar over betekenis
Het gaat niet over tijdloze kwaliteit maar over tijdelijke waarden
Het is niet objectief maar subjectief
Het denkt niet in doelgroepen maar in gemeenschappen
Het museum is per definitie ondernemend
Het gaat in dialoog met haar publiek
Arnoud Odding, auteur Het disruptieve museum (2011)
PUBLIEK
Het museum is een publiek instituut. Daarom probeert Museum De Lakenhal waar mogelijk de grenzen tussen vóór en achter de schermen op te heffen; iedereen mag meekijken, meedenken en meedoen. Dat beleid wordt actief uitgedragen sinds 2010, toen tijdens het project 'Werk in uitvoering' de complete collectie in kaart werd gebracht, op zaal en onder de ogen van het publiek. Het jaar daarop stapte het publiek letterlijk ín een kunstwerk, namelijk het moderne historiestuk van fotograaf Erwin Olaf.
Gewone mensen
Erwin Olaf liet zich in opdracht van het museum en de Universiteit Leiden inspireren door de geschiedenis van Leidens Ontzet en nodigde 'gewone' Leidenaren uit om te figureren op het kunstwerk. De levensgrote foto maakt nu deel uit van de vaste collectie van het museum.
Liberty – pest en honger tijdens Leidens Beleg
Erwin Olaf
In 2011 gaven Museum De Lakenhal en de Universiteit Leiden gezamenlijk de opdracht aan kunstenaar-fotograaf Erwin Olaf om een nieuw historiestuk te maken, gewijd aan het Beleg en Ontzet van Leiden (1574). Olaf koos ervoor de dramatische laatste dagen van het Beleg te verbeelden, met op de achtergrond de belofte van bevrijding door de geuzen. Traditiegetrouw speelt de honger een hoofdrol in het verhaal van het Beleg en Ontzet. Olaf koos ervoor in plaats daarvan de pest centraal te stellen, die volgens de nieuwste historische inzichten meer slachtoffers maakte dan de honger. Tijdens het Beleg van Leiden in 1574 kwamen ruim 6000 mensen om, bijna de helft van de toenmalige bevolking. Burgemeester Van der Werf werd door Olaf op het tweede plan gezet, om ruimte te maken voor bevelhebber Jan van de Does, diens neef Jacob van der Does en stadssecretaris Jan van Hout, wiens heldenrol in het verleden te vaak onderbelicht bleef. In de flanken van het beeld plaatste Olaf twee jonge vrouwen: rechts Magdalena Moons, de geliefde van de Spaanse legeraanvoerder Valdés, en links de godin Minerva, symbool van de in 1575 opgerichte Leidse universiteit. Veel attributen zijn afkomstig uit de collectie van De Lakenhal. Enkele hedendaagse voorwerpen, zoals een iPod en een leesbril, voegde Olaf zelf toe. De modellen zijn voor het merendeel Leidse burgers die door de kunstenaars werd gecast. Zo componeerde Erwin Olaf een historisch én eigentijds beeld, dat zich in artistieke kwaliteit kan meten met de klassieke historieschilderkunst.
Lees meerLEIDEN
Op stedelijk niveau werkt het museum samen met onder meer Gemeente Leiden, erfgoedinstellingen, musea en overige cultuurpartners, de Universiteit Leiden en Leiden Marketing.
UTOPISCH NEST: EEN CREATIEVE BROEIKAS
Utopisch Nest (2011-2014): een duurzame, unieke en avontuurlijke samenwerking tussen de Veenfabriek en Museum De Lakenhal. In deze meerjarige reeks reageren kunstenaars en wetenschappers op een specifiek onderdeel van de programmering van muziektheaterensemble De Veenfabriek of Museum De Lakenhal. Vanuit de inhoud, met experimenteel en interdisciplinair onderzoek als methode.
In 2013 & 2014 vroeg kunstenaar Joost Rekveld zich met het kunstproject #47 af hoe wij ons gedragen als we een zintuig zouden hebben waarmee we elektrostatische of magnetische velden kunnen waarnemen. Zouden we ons anders gaan gedragen? En gaan we anders om met de wereld om ons heen als we ons voortdurend bewust zouden zijn van onze invloed op die velden en vice versa? Rekveld reageert met dit project op de tentoonstelling UTOPIA: expressionisme & constructivisme 1900-1940 (2013-14) in Museum De Lakenhal en op het jaarthema 'Kracht/Toekomst' van De Veenfabriek.
Website Utopisch NestDE NACHT VAN KUNST EN KENNIS
Leiden profileert zich als stad van kunst en kennis. Museum De Lakenhal stimuleert de samenwerking tussen kunstenaars en wetenschappers. Zij stuwen elkaar omhoog en geven de stad een unieke dimensie. Sinds 2013 wordt dit op initiatief van Museum De Lakenhal breeduit gevierd met de Nacht van Kunst & Kennis. Kennis is de rode draad in de Leidse identiteit, economie en samenleving, zowel in heden als verleden. Maar kennis is vaak verborgen en niet voor iedereen toegankelijk. Tijdens de Nacht trekt de organisatie alle registers open en kan iedereen op een bijzondere manier leren en beleven, op uiteenlopende locaties in Leiden.
Het festival past in een trend: Nederlanders zijn geïnteresseerd in wetenschap, getuige allerlei nieuwe tv-programma’s en vele uitgaven van populairwetenschappelijke magazines. Tijdens de Nacht worden jong en oud uitgenodigd om op ontdekkingstocht te gaan naar nieuwe kennis, kunstvormen, ideeën, opkomende bands, wetenschappelijke uitvindingen en dans- en theatervoorstellingen.
VRIENDENVERENIGING VBL
In 1918 werd in Leiden de Vereniging van Belangstellenden in De Lakenhal (VBL) opgericht. Het is daarmee één van de oudste vriendenverenigingen van Nederland. De VBL is een laagdrempelige vereniging van liefhebbers van Museum De Lakenhal, die zich van oudsher richt op bijzondere aankopen voor de museumcollectie. De ca. 600 leden (2014) spannen zich in om de bekendheid van Museum De Lakenhal in hun netwerk te vergroten. Een waardevol verband!
meer over de VriendenLUCAS VAN LEYDEN MECENAAT
Het Lucas van Leyden Mecenaat is een inspirerend en levendig netwerk voor burgers en bedrijven die Leiden in het algemeen en Museum De Lakenhal in het bijzonder een warm hart toedragen. Museum De Lakenhal kent een lange traditie van particuliere betrokkenheid. De oprichting en opening van het museum vond in 1874 plaats op initiatief van Leidse burgers. Al in 1890 kon het museum worden uitgebreid met een viertal fraaie schilderijenzalen, dankzij een gift van dhr. Hartevelt. In 1921 werd de omvangrijke Papevleugel aan het museum toegevoegd dankzij financiering door de gebroeders Pape. Met het Lucas van Leyden Mecenaat wil Museum De Lakenhal deze traditie nieuw leven in blazen.
meer over het MecenaatInmiddels is een groep ontstaan van mensen uit Leiden en omstreken, die geïnteresseerd zijn in kunst en geschiedenis, die geïnspireerd zijn geraakt door de activiteiten en plannen van het museum en, niet onbelangrijk, door elkaar. Deze mecenaatsleden ontmoeten elkaar met enige regelmaat in Museum De Lakenhal, bijvoorbeeld tijdens previews van tentoonstellingen en speciaal voor deze groep georganiseerde events. Voor hen is Museum De Lakenhal een bijzondere, inspirerende netwerklocatie geworden. Wij zijn u zeer dankbaar voor uw betrokkenheid en steun.
Mr. drs. Elco Brinkman, voorzitter Lucas van Leyden Mecenaat & Drs. Meta Knol, directeur Museum De Lakenhal
NEDERLAND
Ook op nationaal niveau zoekt het museum de samenwerking op.
PARELEN IN KUNST, NATUUR & DANS (2012-2013)
In opdracht van Museum De Lakenhal werkte choreograaf Karin Post aan een bijzonder interdisciplinair tentoonstellingsconcept rondom het fenomeen en de thematiek van de parel: 'PARELEN in Kunst, Natuur & Dans'. Niet eerder werd een tentoonstelling gemaakt waarin moderne dans, hedendaagse kunst, cultuur- en natuurhistorie in onderlinge samenhang werden getoond. De tentoonstelling weefde zich organisch door de vaste collectie van Museum De Lakenhal en had de vorm van een theatrale vertelling; via een audiotour – ingesproken door acteur Pierre Bokma - werden bezoekers langs dansregistraties, kunstwerken en objecten geleid. In veel gevallen werden de werken speciaal voor de tentoonstelling gemaakt door grote namen als het Nationale Ballet, Marijke van Warmerdam, Leine | Roebana, Rob Birza, Koen Hauser, Peter Struycken en Berend Strik. Vanuit verschillende invalshoeken werden zo de oorsprong, toepassing, symboliek en interpretatiegeschiedenis van de parel belicht.
Meer over PARELENSAMENWERKING MET HET RIJKSMUSEUM (2014 e.v.)
Op 27 februari 2014 tekenden Wim Pijbes, directeur van het Rijksmuseum en Meta Knol, directeur van Museum De Lakenhal, een meerjarige samenwerkingsovereenkomst Onderdeel van de afspraken is het uitlenen van 'Het Laatste Oordeel', het zestiende-eeuwse meesterwerk van Lucas van Leyden, aan het Rijksmuseum.
HET LAATSTE OORDEEL OP REIS
Het wereldberoemde drieluik zal tijdens de restauratie en uitbreiding van Museum De Lakenhal vanaf medio 2016 voor een periode van ca. 2 jaar in de Ere-Galerij van het Rijksmuseum te zien zijn.
Drieluik met het Laatste Oordeel
Lucas van Leyden
Het Laatste Oordeel van Lucas van Leyden geldt als meesterwerk van de noordelijke Renaissance. De natuurlijke weergave van het lichaam in complexe houdingen bereikte Lucas door studie van anatomie en perspectief met behulp van prenten naar werk van renaissanceschilders als Michelangelo, Rafaël, Dürer en Signorelli. Het onderwerp is ontleend aan de Openbaring van Johannes (20: 11-15), waarin hij als in een visioen de terugkeer van Christus op aarde beschrijft. Omringd door de apostelen, heiligen en engelen oordeelt Christus op de Laatste Dag wie naar de hemel gaat en wie naar de hel. De gelukzaligen worden links naar de hemel geleid, rechts sleuren gedrochten en duivels de verdoemden het hellevuur in. In afwijking van de traditie schilderde Lucas van Leyden het drieluik zonder opdrachtgevers. Lucas van Leyden maakte dit drieluik in opdracht van de kinderen van Claes Dircsz. van Swieten ter nagedachtenis aan hun vader, een Leidse houthandelaar, kerkmeester, schepen en in 1523 ook burgemeester van Leiden. Na voltooiing werd het in de Pieterskerk geplaatst. De patroonheiligen van Leiden, de apostelen Petrus en Paulus, schilderde Lucas op de buitenzijden van de luiken. Petrus en Paulus zitten vóór een indrukwekkend landschap dat om diepte te suggereren met verschillende kleuren en volgens een vast schema is opgebouwd. Bij het schilderen koos Lucas voor een hoog gezichtspunt, waardoor hij in dit fantasielandschap zoveel mogelijk elementen uit de zichtbare wereld kon samenbrengen. Zijn Antwerpse tijdgenoot Joachim Patinier maakte als eerste het landschap tot hoofdonderwerp en bracht de religieuze figuratie terug tot bescheiden proporties.
Lees meerRIJKSMUSEUM EN MUSEUM DE LAKENHAL: EEN LOGISCHE COMBINATIE!
Een coulant wederzijds bruikleenverkeer vormt een belangrijke pijler onder de samenwerking. In Museum De Lakenhal zal vanaf 2017, na restauratie en uitbreiding van het zeventiende-eeuwse Rijksmonument, een deel van de collectie van het Rijksmuseum permanent te zien zijn.
Het is fantastisch dat volgend jaar het meesterwerk van de 16de eeuw uit Museum De Lakenhal komt te hangen naast het meesterwerk van Rembrandt uit de 17de eeuw in het Rijksmuseum. Wij kijken uit naar een vruchtbare samenwerking tussen de twee musea.
Wim Pijbes, Directeur Rijksmuseum, Amsterdam
Leiden als bakermat van de Hollandse schilderkunst
Ondanks het schaalverschil kennen de beide musea sterke inhoudelijke overeenkomsten op het gebied van de Nederlandse kunst, kunstnijverheid en geschiedenis. De stad Leiden is de bakermat van de schilderkunst van de Gouden Eeuw: de jonge schilders Rembrandt en Lievens groeiden er op, evenals Jan Steen, Jan van Goyen, Gerrit Dou en de Leidse fijnschilders. Zij zouden na een beginperiode in Leiden carrière maken in Amsterdam. De samenwerking krijgt concreet gestalte in onderling bruikleenverkeer en in samenwerkingsprojecten rond de zestiende-eeuwse Leidse schilderkunst, Leiden Lakenstad en Kunst & Wetenschap.
Deze en andere onderwerpen zullen in de komende jaren door beide musea worden uitgewerkt. Daarbij wordt kennis van het nationale erfgoed verbonden met de ontwikkeling van Leiden als een van de kenmerkende ‘Hollandse steden’ van de zestiende en zeventiende eeuw.
- Het eerste project zal plaatsvinden rond de presentatie van ‘Het Laatste Oordeel’ van Lucas van Leyden op de eregalerij van het Rijksmuseum. Er wordt diepgaand materiaal-technisch onderzoek uitgevoerd naar Leidse schilderkunst uit de zestiende eeuw uit de collecties van beide musea.
- Beroemde Amsterdamse lakenhandelaren bouwden hun vermogen op de kwaliteitsvolle lakense stoffen die in Leiden werden geproduceerd. Voor het project Leiden Lakenstad zal gezamenlijk historisch onderzoek worden gedaan naar productie- en handelsnetwerken in Leiden en Amsterdam, waarbij de relatie tussen innovatie en handel in de zeventiende eeuw wordt onderzocht.
- Sinds 1575 staat de oudste universiteit van Nederland in Leiden. Het derde project heeft betrekking op de relatie tussen kunst en wetenschap, ten behoeve van tentoonstellingen in Leiden en Amsterdam in 2019. Hierbij zal ook worden samengewerkt met Museum Boerhaave en de Universiteit Leiden.
Global Imaginations (27 juni t/m 4 oktober 2015)
Twintig toonaangevende hedendaagse kunstenaars uit alle continenten toonden op uitnodiging van Museum De Lakenhal hun visie op de huidige geglobaliseerde wereld. Dit deden ze aan de hand van bestaand of nieuw werk, waarbij ze zich lieten inspireren door Leidse museale collecties. Het resultaat: een boeiende afspiegeling van actuele thema’s en ontwikkelingen in de ons omringende wereld. De werken – vaak grootschalige installaties, videoprojecties, sculpturen, etc. - waren te zien in De Meelfabriek, een imposant, voormalig industrieel complex aan de rand van Leiden.
Global Imaginations vond plaats ter gelegenheid van het 440-jarig bestaan van de Universiteit Leiden en bracht kunst, cultuur en wetenschap samen. Sinds het ontstaan van de universiteit in 1575 zijn wetenschappers en objecten van over de hele wereld naar de stad gereisd met als doel om de wereld in al zijn verschijningsvormen te bestuderen. De in Leiden door de eeuwen heen verzamelde collecties van oudheden, naturalia, etnografica, kunst en geschiedenis zijn daar mede getuige van.
Global Imaginations kwam tot stand in partnerschap met de Universiteit Leiden, Museum Volkenkunde en LeidenGlobal.
meer over Global ImaginationsRembrandtLAB (2015 e.v.)
Welke kleuren gebruikte Rembrandt om te komen tot zijn tijdloze meesterwerken? En hoe kunnen ontwerpers van nu zich daardoor laten inspireren? Deze vragen worden beantwoord in het RembrandtLAB. De eerste resultaten van dit vernieuwende onderzoek naar kleur zijn in 2016 op diverse locaties gepresenteerd. Te beginnen in Leiden, in het Rembrandt Lokaal: het atelier op Langebrug 89, waar Rembrandt in de 17de eeuw van Jacob van Swanenburgh zijn eerste schilderslessen kreeg. De presentatie is daarna doorgereisd naar Museum Het Rembrandthuis in Amsterdam en de Dutch Design Week in Eindhoven. RembrandtLAB is een samenwerking tussen Museum De Lakenhal, Museum het RembrandtHuis, Leiden Marketing en Cultuurfonds Leiden.
In 2015 werd de eerste opdracht gegeven aan de ontwerpers van Studio Maarten Kolk & Guus Kusters. Zij besloten te werken met keramiek. Vier maanden lang onderzochten zij in het Europees Keramisch Werk Centrum (EKWC) hoe kleur- en pigmentgebruik, grondstoffen, recepturen en kleurbeleving van Rembrandts werk reproduceerbaar kunnen worden gemaakt. Hoe kan die wetenschap anno nu opnieuw worden toegepast? De hedendaagse maakindustrie kan veel leren van het erfgoed van Rembrandt, bijvoorbeeld over het opnieuw verrijken van kleuren. Kolk en Kusters ontwikkelde dan ook geen kant en klare producten, maar recepturen, kleurcombinaties en toepassingssuggesties.
website RembrandtLABVele kleuren zijn uit het hedendaagse palet verdwenen en stabiel en constant gemaakt, zodat ze in iedere productie en oplage hetzelfde zijn. Hierdoor zijn kleuren vandaag de dag erg vlak geworden en wordt niet meer gewerkt met de fysische kwaliteiten in een kleur (iedere kleur is opgebouwd uit mineralen met mogelijkheden en beperkingen). De hedendaagse maakindustrie kan veel van het erfgoed van Rembrandt leren. Bijvoorbeeld om kleuren weer te verrijken.
Guus Kusters & Maarten Kolk
2016: de top 3 van..
In de zomer van 2016 werden diverse mensen uit het netwerk van het museum gevraagd naar hun persoonlijke top 3 uit de collectie. Huisstijlontwerper Robin Stam beet het spits af, waarna onder meer jazzmuzikant Rembrandt Frerichs en mecenaatsvoorzitter Elco Brinkman volgden. Een serie bijzondere verzamelingen was het resultaat, die vervolgens via social media een weg vonden naar het grote publiek.
bekijk de top 3-serieInternationaal
American Friends of Museum De Lakenhal
In 2014 lanceert Museum De Lakenhal samen met het bestuur van het Lucas van Leyden Mecenaat de ‘American Friends of Museum De Lakenhal’: een fondsenwervingsprogramma naar Amerikaans model. Het programma is tot stand gekomen in samenwerking met het Nederlands Consulaat in New York en de Netherland-America Foundation. Tot eind 2018 komen de schenkingen van mecenassen geheel ten goede aan de restauratie en nieuwbouw van Museum De Lakenhal.
Leiden-Amerika
Leiden is de stad vanwaar in 1620 de Pilgrim Fathers op hun schip de Mayflower koers zetten naar Amerika, de Nieuwe Wereld. De oprichting van de American Friends of Museum De Lakenhal is dan ook een oproep aan Amerikaanse bedrijven en particulieren om deze gedeelde geschiedenis te vieren in de vorm van een duurzame relatie tussen de VS en Leiden.
meer over de American Friends